महामंडळाची स्थापना

महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाची स्थापना दिनांक 25 सप्टेंबर, 1998 च्या शासन निर्णयान्वये झाली असून, दिनांक 23.04.1999 रोजी कंपनी कायदा, 1956 अन्वये महामंडळाचे कामकाज सुरु झाले आहे. राज्यातील इतर मागासवर्गीयांच्या सर्वांगीण विकासासाठी तसेच ते करीत असलेल्या व्यवसायांना सक्षम करण्यासाठी अर्थसहाय्य करण्याचे कार्य या महामंडळाकडे सोपविले आहे.

शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळाची स्थापना सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्यक विभागाच्या दि.25.08.2009 रोजीच्या शासन निर्णयान्वये दिनांक 18.06.2010 रोजी (कंपनी अधिनियम 1956) कोकण विभागाकरीता महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाची उपकंपनी म्हणून करण्यात आली आहे. या महामंडळाचे कार्यक्षेत्र कोकण विभागातील 7 जिल्हे असे आहे.

जगद्ज्योती महात्मा बसवेश्वर आर्थिक विकास महामंडळाची स्थापना इतर मागास बहुजन कल्याण विभागाच्या दि.09.08.2023 रोजीच्या शासन निर्णयान्वये दिनांक 04.12.2023 रोजी (कंपनी अधिनियम 2013) वीरशैव - लिंगायत समाजाकरीता महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाची उपकंपनी म्हणून करण्यात आली आहे. या महामंडळाचे कार्यक्षेत्र सर्व 36 जिल्हे असे आहे.

संत काशिबा गुरव युवा आर्थिक विकास महामंडळाची स्थापना इतर मागास बहुजन कल्याण विभागाच्या दि.09.08.2023 रोजीच्या शासन निर्णयान्वये दिनांक 04.12.2023 रोजी (कंपनी अधिनियम 2013) गुरव समाजाकरीता महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाची उपकंपनी म्हणून करण्यात आली आहे. या महामंडळाचे कार्यक्षेत्र सर्व 36 जिल्हे असे आहे.

संत सेनाजी महाराज केशशिल्पी महामंडळाची स्थापना इतर मागास बहुजन कल्याण विभागाच्या दि.05 जानेवारी, 2024 रोजीच्या शासन निर्णयान्वये दिनांक 19.02.2024 रोजी (कंपनी अधिनियम 2013) नाभिक समाजाकरीता महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाची उपकंपनी म्हणून करण्यात आली आहे. या महामंडळाचे कार्यक्षेत्र सर्व 36 जिल्हे असे आहे.

स्थापनेची उद्दिष्टे

• राज्यातील इतर मागासवर्गीयांच्या कल्याण व विकासासाठी कृषी विकास, पणन, संस्करण, कृषी उत्पादनाचा पुरवठा आणि साठवण, लघु उद्योग, इमारत बांधणी, परिवहन या कार्यक्रमांची आणि अन्य व्यवसाय ( वैद्यकीय, अभियांत्रिकी, वास्तुशास्त्रीय यांसारखे ) व्यापार किंवा उद्योग यांची योजना आखणे, त्यांना चालना देणे, सहाय्य करणे, सल्ला देणे, मदत करणे, वित्त पुरवठा करणे, त्यांचे संरक्षण करणे.

• इतर मागासवर्गीयांची आर्थिक स्थिती, उत्पादन निर्मिती, व्यवस्थापन आणि पणन यांचा विकास करणे / त्यात सुधारणा करणे, त्यांचे कामकाज, व्यवसाय, व्यापार किंवा उद्योग सुरु करण्यासाठी त्यांना भांडवल, पतसाधने, साधनसामुग्री आणि तांत्रिक व व्यवस्थापकीय साधने पुरविणे.

• इतर मागासवर्गीयांसाठी कृषी उत्पादने, वस्तु, साहित्य आणि सामुग्री यांची बनावट, निर्मिती, जुळवणी व पुरवठा यासाठी विविध क्षेत्रातील व्यक्ती किंवा संघटनांबरोबर करार करणे आणि त्यांच्याकडील मागण्या हाती घेणे आणि त्या इतर मागासवर्गीय लोकांना उपकंत्राटाने देऊन किंवा त्याबाबत त्यांच्याकडे कामाच्या मागण्या सुपूर्द करून, त्यांचेकडून कामे यथायोग्य रितीने पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक वाटतील अशा सेवा देणे.

• राज्यातील इतर मागासवर्गीयांच्या कल्याणासाठी योजना सुरु करणे आणि त्यांना चालना देणे, या प्रयोजनासाठी अहवाल आणि निलप्रती ( ब्लू प्रिंटस् ) तयार करणे, तयार करुन घेणे आणि आकडेवारी व इतर माहिती गोळा करणे.

• वरील कामे प्रभावीपणे पार पाडण्यासाठी आवश्यक वाटेल त्याप्रमाणे कंपन्या, संघ, सल्लागार मंडळे किंवा योग्य त्या संस्था प्रवर्तित करणे आणि स्थापन करणे.

महामंडळाचे अधिकृत व वितरीत भाग भांडवल

महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाचे अधिकृत भाग भांडवल रु.250.00 कोटी इतके असून, त्यापैकी मार्च, 2023 पर्यंत शासनाकडून रु.220.04 कोटी भागभांडवली अंशदान म्हणून प्राप्त झाले आहे. सदर रक्कमेमध्ये शासन कर्जमाफीची रु.49.49 कोटी इतकी रक्कम समाविष्ट आहे.

शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळाचे अधिकृत भाग भांडवल रु.100 कोटी इतके असून, त्यापैकी माहे मार्च, 2023 पर्यंत मुख्य कंपनीकडून रु.65.00 कोटी भागभांडवली अंशदान म्हणून प्राप्त झाले आहे.

जगद्ज्योती महात्मा बसवेश्वर आर्थिक विकास महामंडळाकरीता रु.50.00 कोटी इतके अधिकृत भाग भांडवल मंजुर करण्यात आले आहे.

संत काशिबा गुरव युवा आर्थिक विकास महामंडळाकरीता रु.50.00 कोटी इतके अधिकृत भाग भांडवल मंजुर करण्यात आले आहे.

संत सेनाजी महाराज केशशिल्पी महामंडळाकरीता रु.50.00 कोटी इतके अधिकृत भाग भांडवल मंजुर करण्यात आले आहे.

संचालक मंडळाबाबत

महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ		शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळ
महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळाच्या संचालक मंडळात एकूण 15 सदस्य असून त्यामध्ये 7 शासकीय सदस्य व 8 अशासकीय सदस्य आहेत.		शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळाच्या संचालक मंडळात एकूण 15 सदस्य असून त्यामध्ये 7 शासकीय सदस्य व 8 अशासकीय सदस्य आहेत.
अ.क्र.	पदनाम	अ.क्र.	पदनाम
1	मा. मंत्री तथा अध्यक्ष, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग तथा मा.अध्यक्ष, महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ मर्या.	1	मा. मंत्री तथा अध्यक्ष, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग तथा मा.अध्यक्ष, शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळ.
2	मा.राज्यमंत्री तथा उपाध्यक्ष, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग तथा मा.उपाध्यक्ष, महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ मर्या.	2	मा.राज्यमंत्री तथा उपाध्यक्ष, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग तथा मा.उपाध्यक्ष, शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळ.
3	मा.अपर मुख्य सचिव / प्रधान सचिव / सचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई-400 032.	3	मा.अपर मुख्य सचिव / प्रधान सचिव / सचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई-400 032.
4	मा. सहसचिव, कल्याण मंत्रालय, भारत सरकार, शास्त्री भवन, नवी दिल्ली.	4	मा. सहसचिव, कल्याण मंत्रालय, भारत सरकार, शास्त्री भवन, नवी दिल्ली.
5	मा. संचालक, इतर मागास बहुजन कल्याण संचालनालय, 5 वा मजला, 3, चर्च रोड, महाराष्ट्र राज्य,पुणे-1.	5	मा. संचालक, इतर मागास बहुजन कल्याण संचालनालय, 5 वा मजला, 3, चर्च रोड, महाराष्ट्र राज्य,पुणे-1.
6	मा. सहकार आयुक्त व निबंधक, मध्यवर्ती प्रशासकीय इमारत, 3 रा मजला, सेंट्रल बिल्डींग, महाराष्ट्र राज्य, पुणे.	6	मा. सहकार आयुक्त व निबंधक, मध्यवर्ती प्रशासकीय इमारत, 3 रा मजला, सेंट्रल बिल्डींग, महाराष्ट्र राज्य, पुणे.
7	प्रतिनिधी - महाराष्ट्र राज्य सहकारी बॅंक, 9,महाराष्ट्र चेंबर्स ऑफ कॉमर्स लेन, फोर्ट, मुंबई-400001.	7	प्रतिनिधी - महाराष्ट्र राज्य सहकारी बॅंक, 9,महाराष्ट्र चेंबर्स ऑफ कॉमर्स लेन, फोर्ट, मुंबई-400001.
8	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, राष्ट्रीय मागासवर्ग वित्त आणि विकास महामंडळ, 5 वा मजला, एन.सी.आय.बिल्डींग, 3, सिरि इन्स्टीटयुशनल एरिया, ऑगस्ट क्रांती मार्ग, नवी दिल्ली - 110 016.	8	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, राष्ट्रीय मागासवर्ग वित्त आणि विकास महामंडळ, 5 वा मजला, एन.सी.आय.बिल्डींग, 3, सिरि इन्स्टीटयुशनल एरिया, ऑगस्ट क्रांती मार्ग, नवी दिल्ली - 110 016.
9	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ, प्रशासकीय इमारत, 4था मजला, चेंबूर (पू.), मुंबई - 400 071.	9	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, शामराव पेजे कोकण इतर मागासवर्ग आर्थिक विकास महामंडळ, प्रशासकीय इमारत, 4था मजला, चेंबूर (पू.), मुंबई - 400 071.
10	अशासकीय सदस्य - 6	10	अशासकीय सदस्य - 6

संत काशिबा गुरव युवा आर्थिक विकास महामंडळ		जगद्ज्योती महात्मा बसवेश्वर आर्थिक विकास महामंडळ
संत काशिबा गुरव युवा आर्थिक विकास महामंडळाच्या संचालक मंडळावर अध्यक्ष व उपाध्यक्षांसह 3 अशासकीय सदस्य व खालील 6 शासकीय सदस्य राहतील.		जगद्ज्योती महात्मा बसवेश्वर आर्थिक विकास महामंडळाच्या संचालक मंडळावर अध्यक्ष व उपाध्यक्षांसह 3 अशासकीय सदस्य व खालील 4 शासकीय सदस्य राहतील.
अ.क्र.	पदनाम	अ.क्र.	पदनाम
1	मा. मंत्री तथा अध्यक्ष, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग तथा मा.अध्यक्ष, संत काशिबा गुरव युवा आर्थिक विकास महामंडळ.	1	मा. मंत्री तथा अध्यक्ष, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग तथा मा.अध्यक्ष, जगद्ज्योती महात्मा बसवेश्वर आर्थिक विकास महामंडळ.
2	उपाध्यक्ष - शासन नियुक्त पदाधिकारी, संत काशिबा गुरव युवा आर्थिक विकास महामंडळ.	2	उपाध्यक्ष - शासन नियुक्त पदाधिकारी, जगद्ज्योती महात्मा बसवेश्वर आर्थिक विकास महामंडळ.
3	मा.अपर मुख्य सचिव / प्रधान सचिव / सचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई-400 032.	3	मा.अपर मुख्य सचिव / प्रधान सचिव / सचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई-400 032.
4	मा. सहसचिव / उपसचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई	4	मा. सहसचिव / उपसचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई
5	मा. संचालक, इतर मागास बहुजन कल्याण संचालनालय, 5 वा मजला, 3, चर्च रोड, महाराष्ट्र राज्य,पुणे-1.	5	मा. संचालक, इतर मागास बहुजन कल्याण संचालनालय, 5 वा मजला, 3, चर्च रोड, महाराष्ट्र राज्य,पुणे-1.
6	मा. सहकार आयुक्त व निबंधक, मध्यवर्ती प्रशासकीय इमारत, 3 रा मजला, सेंट्रल बिल्डींग, महाराष्ट्र राज्य, पुणे.	6	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ, प्रशासकीय इमारत, 4था मजला, चेंबूर (पू.), मुंबई - 400 071.
7	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, राष्ट्रीय मागासवर्ग वित्त आणि विकास महामंडळ, 5 वा मजला, एन.सी.आय.बिल्डींग, 3, सिरि इन्स्टीटयुशनल एरिया, ऑगस्ट क्रांती मार्ग, नवी दिल्ली - 110 016.	7	अशासकीय सदस्य - 3
8	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ, प्रशासकीय इमारत, 4था मजला, चेंबूर (पू.), मुंबई - 400 071.		---
9	अशासकीय सदस्य - 3		---

संत सेनाजी महाराज केशशिल्पी महामंडळ
1	अध्यक्ष - शासन नियुक्त पदाधिकारी संत सेनाजी महाराज केशशिल्पी महामंडळ.
2	उपाध्यक्ष - शासन नियुक्त पदाधिकारी संत सेनाजी महाराज केशशिल्पी महामंडळ.
3	मा. सहसचिव / उपसचिव, इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग, मंत्रालय, मुंबई
4	मा. संचालक, इतर मागास बहुजन कल्याण संचालनालय, पुणे-1.
5	मा. सहकार आयुक्त व निबंधक, पुणे.
6	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, राष्ट्रीय मागासवर्ग वित्त आणि विकास महामंडळ, नवी दिल्ली - 110 016.
7	मा. व्यवस्थापकीय संचालक, महाराष्ट्र राज्य इतर मागासवर्गीय वित्त आणि विकास महामंडळ, मुंबई - 400 071.
8	अशासकीय सदस्य - 3

महामंडळाची प्रशासकीय संरचना

महामंडळाचे प्रशासकीय नियंत्रण शासनाच्या इतर मागास बहुजन कल्याण विभागाकडे आहे. महामंडळाच्या कार्यनियमावलीनुसार मा.अध्यक्ष व संचालक मंडळाची नियुक्ती शासनातर्फे केली जाते. तसेच महामंडळाच्या व्यवस्थापकीय संचालक यांची नियुक्तीही शासनातर्फे करण्यात येते.

महामंडळाचे नोंदणीकृत मुख्यालय प्रशासकीय भवन, 4 था मजला, रामकृष्ण चेंबूरकर मार्ग, चेंबूर, मुंबई – 400 071 येथे आहे. शासन निर्णय दि.30.03.1999 अन्वये महामंडळाच्या मुख्यालयासाठी 39 पदे तसेच जिल्हा कार्यालयासाठी 105 पदे अशी मिळून एकूण 144 पदे मंजूर आहेत. सदर एकूण मंजूर पदांपैकी माहे डिसेंबर, 2023 अखेर 36 पदे कार्यरत असून एकूण 108 पदे रिक्त आहेत.

दिनांक 01.04.2004 पासून सर्व जिल्ह्यांमध्ये महामंडळाची स्वतंत्र कार्यालये कार्यान्वित झालेली आहेत. महामंडळाची स्वत:ची वेबसाईट असून, सदर वेबसाईटवर महामंडळाच्या स्थापनेपासूनची सर्व माहिती तसेच महामंडळ राबवित असलेल्या सर्व योजनांची माहिती व कर्ज मागणी अर्जाचे नमुने उपलब्ध आहेत. वेबसाईटवर लाभार्थींची यादी वेळोवेळी अद्ययावत करण्यात येते.